Cynthia de Benito (EFE)

Jorge Sampaio, avogado, exalcalde e expresidente de Portugal, destacou durante a súa vida política por ser o home que estreou os grandes acordos entre diferentes partidos da democracia lusa ao liderar unha histórica coalición de esquerda que mostrou as posibilidades do diálogo a todo un país.

Nacido en Lisboa en 1939, no seo dunha familia de ascendencia xudía, xa nos seus primeiros anos obtivo cimentos diferentes aos dos seus coetáneos que viviron os seus primeiros anos baixo a ditadura salazarista.

Sampaio pasou parte da súa infancia no estranxeiro, entre os Estados Unidos e Inglaterra; esa experiencia marcouno, pero interrompeuse na adolescencia, que transcorreu en Lisboa, onde tamén se licenciou en Dereito en 1961.

É nesta década cando esperta a súa inquietude política, especialmente contestataria mentres foi estudante e un dos protagonistas da crise académica de oposición á ditadura. Nese contexto, participou na creación do Movemento de Acción Revolucionario, de esquerda radical.

Xa licenciado, involucrouse na defensa dos presos políticos e participou ademais en movementos de resistencia que apostaban por unha alternativa democrática e fundamentada nunha base socialista.

Lanzaríase a concretar esa visión tras a Revolución dos Caraveis, o 25 de abril de 1974, que trouxo a democracia ao país. Sampaio participou na fundación do Movemento de Esquerda Socialista (MES), pero a súa presenza foi con todo efémera por desencontros co seu rumbo.

O seu ton vaise entón moderando, e xorde o seu perfil de home de encontro e de acordos, que o converte en ligazón entre as institucións democráticas e a á moderada do Movemento das Forzas Armadas, motor da revolución.

E segue reflexionando. Ata 1978, cando as súas opcións se definen e ingresa no Partido Socialista. Nesta formación estréase como deputado tras as eleccións de 1979. Pero non se presenta como actor para cambiar as regras do xogo a través do consenso ata 1989.

O home dos acordos

Ese ano, Sampaio consegue o que ninguén lograra ata o momento na democracia portuguesa: unha histórica coalición entre o Partido Socialista e o Partido Comunista Portugués (PCP) para presentarse ao Concello de Lisboa, que vence fronte ao candidato de centro dereita (e hoxe presidente de Portugal), Marcelo Rebelo de Sousa.

É un punto de non retorno, a proba dos resultados que se obteñen alcanzando uns pactos. O modelo repetiríase catro anos despois, cando Sampaio foi reelixido, e tería un rexurdimento nacional case trinta anos máis tarde, nun sistema que traspasou as fronteiras de Portugal: a  geringonça do socialista António Costa.

Pese ao fito, Sampaio non se conformou. Compaxinou a alcaldía co cargo de secretario xeral dos socialistas de Portugal ata 1992, cando o sucedeu António Guterres (hoxe secretario xeral da ONU), e deixou o seu cargo como rexedor de Lisboa en 1995 para aspirar á presidencia do país.

Contexto pioneiro na presidencia

Venceu en primeira volta e logrou así Sampaio outra "primeira vez" na democracia lusa: Presidencia e Goberno eran do mesmo partido. Usou o seu mandato para potenciar os aspectos sociais e culturais e contribuíu para que se tomase conciencia da causa pola independencia de Timor Oriental.

Só coñeceu turbulencias ao final do seu segundo mandato presidencial, en que protagonizou acesos debates sobre ata onde debían chegar os poderes presidenciais, especialmente no referido á disolución do Parlamento.

Ao saír da presidencia, foi nomeado polo secretario da ONU enviado especial para a Loita contra a Tuberculose e un ano máis tarde, en 2007, Alto Representante da ONU para a Alianza das Civilizacións.

Dedicou os seus últimos anos a causas humanitarias, especialmente á atención ás vítimas da guerra de Siria, e converteuse en responsable da Plataforma Global de Asistencia Académica de Emerxencia a Estudantes Sirios, que nos seus primeiros oito anos de existencia deu bolsas a 650 estudantes dese país.

Ao longo da súa vida recibiu varios doutoramentos honoris causa, ademais do premio Nelson Mandela en 2015, e a Orde do Infante Don Henrique, o recoñecemento máis importante de Portugal. Casou en segundas nupcias con Maria José Ritta, con quen tivo dous fillos.

"Que lle gustaría que aprendesen as persoas da súa vida?", preguntáronlle nunha das súas últimas entrevistas, xa afectado por algúns problemas de saúde. "A resiliencia. Nunca desistir. Mesmo se se está moi abaixo (...), tense sempre a esperanza de que ao día seguinte se está aí outra vez, que a noite non acabou connosco", respondeu.